Kavramlar
Ahlak sübjektif olarak davranışların belirli
bir toplum tarafından belirlenmiş pratik davranışlardır ve uyulmadığında kişi
ayıplanır. Yazılı bir kural olmadığı için mekân değişince ayıplanma da
kaybolur. Ahlaki kurallar zamanla değişebilir. Elde edilmek için herhangi bir
topluluk içinde yer almak yeterlidir.
Etik ahlaki değerler üzerine oluşturulmuş;
mekâna, cinsiyete veya toplumdan bağımsız geçerlilik görmüş evrensel
kurallardır. Bulunulan mesleki gruptaki herkesi ayırmaksızın ilgilendirir. Etik
dışı yapılan hareketler bağlayıcıdır ve kişiyle hep beraberdir. Ahlaki
kuralların irdelenmesiyle değişmeyecek kadar doğru olan kabul edildiğinden
değişmesi muhtemel değildir. Etik kuralların bağlayıcılığı altına girmek için
bir alınan eğitim ile bir meslek grubuna ait olmak gerekir.
Vicdan kişinin kendini yargılaması ya da kendisiyle
hesaplaşmasıdır.
Değer toplumsal açıdan bir davranış veya
eşyanın çoğunluk tarafından istenilme veya kabul görme durumudur, kişisel
açıdan bireye özgü yaraşıklı olma veya anlam yükleme halidir.
Norm önceden tayin edilmiş ve uyulması gereken
özelliklerdir. Yazılı olabildiği gibi (hukuk), yazısız (ahlak, gelenek, adet,
töre) da olabilir. Yani bir nevi kültürel kuraldır.
Büyüklere saygı bir değerken bayram ziyareti bir normdur.
Hak: Hukuken kişiye tanınmış faydadır.
Hukuk: Toplumu düzenleme ve devlete icraat gücü
veren yasalar bütünü
-
Eşitlik: Her kesime olanı kaynakları aynı
miktarda verme
Adalet: Kesimlere uygun düşeni yaparak, hakkı
olanı verme
-
Erdem: kişinin ahlaki gelişmişlik ve olgunluk
bakımından sürekli iyi olma durumudur.
-
Yasalar gerçekleşen suç ve beşerî
uyuşmazlıkları çözmek için devlet tarafından kaleme alınmış uyulmaması yaptırımla
sonuçlanan yazılı kurallar bütünüdür.
Etik Kod/İlke/Kural/Standart
Etik kod: Bir grup içi insanların nasıl davranması
gerektiğini belirten yazılı kurallardır.
Meslek etiği kodu
· Meslek idealleriyle ilgili meslek
elemanlarını bilgilendirme
· Mesleki davranışlara rehberlik etme
· İyi davranışların gelişmesini sağlayıp standart
altı olan kötü davranışları disipline sevk etme
Örnek: Hipokrat Yemini
Etik ilke: Eylemleri yönlendiren temel düşüncelerdir.
Sınıfta eşitliği sağlamak à Öğrenciye söz hakkı vermek
Sınıfta adaleti sağlamak à nasıl yapacağım?
Etik Kural: Etik ilkeleri hayata geçirmeyi sağlayan sonradan
koyulmuş kurallardır.
Dersten en son ben çıkacağım:
öğrenciler bireysel sorular sorabilecek
Etik standartları: davranış standardını belirleyen
sistemlerdin genelde yiyecek sektöründe görülür: ISO 9001 veya eğitimden örnek
verecek olursak TOEFL, IELTS gibi sınavlar; CELTA ve TESOL gibi sertifikalar.
Etik ve İnsan:
Kişinin davranışının etik olmamakla suçlanması için üç şey bir aradayken
davranışın gerçekleşmiş olması lazımdır: özgürlük, irade ve bilinç. Örneğin
silah zoruyla yapılmış bir organ nakli işleminde doktor etik açıdan sorumlu
tutulamaz. Çünkü özgür iradesiyle yapmamıştır.
Etiğin 3 ögesi:
niyet, eylem ve sonuç. Her zaman hepsi iyi olmayabilir.
Niyet: bağımsızlık (iyi) Eylem:
savaşmak (kötü) Sonuç:
bağımsızlık (iyi)
Etik temellendirme
·
Kozmolojik
Değerlendirme: Evrenin ve doğanın düzeni temel alınır. Evrendeki düzene uyum
içinde yaşamak iyi ve ahlaklı yaşam olarak kabul edilir. [İlk çağ]
·
Teolojik
Değerlendirme: Dini kurallara uygun olan doğrudur. [Orta çağ]
·
Antropolojik
Değerlendirme: Hümanist bir düzlemde insanın özüne uygun olarak yaşamak. İnsan
ahlaki kurallarını kendi belirler, dışarıdan bir güce ihtiyacı yoktur [Rönesans
ve M.Ö Yunan Aydınlanması]
·
Toplumsal
ya da Sosyolojik Değerlendirme: Toplum Sözleşmesi yer alır (Kohlberg ahlak
gelişimi). Toplumun yararı düşünülür. İnsanı toplumun üyesi görmekle
antropolojik değerlendirmeden ayrılır.
Etik Sistemler
·
Sokrates:
İyi olan her zaman ihtiyaç duyulan veya arzu edilen değildir. İyiyi talep etmek
gerekir.
·
Platon:
İyinin ne olduğunu bilmek belli tecrübeden sonra keşfedilebilir. İyilik mutlak
bir hakikattir. Neyse onu yaşamalıdır yoruma çık değildir, alternatifi yoktur.
·
Aristoteles:
İnsan için iyi hayat à Mutluluk hayatıdır.
·
Hedonizm:
İyi hayat haz alınan hayattır. // (Bir daha mı gelicez dünyaya?)
Kıreneci Hedonizm: Lükse düşkünlük
·
Kınikçilik:
Hayattan kopmuş köşesine çekilmiş sofi hayatı. Kurtuluş toplumu reddedip bir
köşede yaşamak ve tüm hazlardan vazgeçmektir. (Bu dünya boş.)
·
Stoacılık:
Kader anlayışı. Kaderine teslim ol ve rahata ve özgürlüğe kavuş (evet
çelişiyor). Maddiyattan vazgeçmek zorunda değildir ancak maddiyat insanın
merkezinde yer almamalıdır. [İtidalli dindar kimse]
Modern Etik Kuramlar
·
Hakkaniyet:
bütün kararlar tutarlı, tarafsız, gerçek
·
İnsan
Hakları: Bireylerin varlığı el üstündedir.
·
Faydacılık:
Herke için fayda beklenir.
·
Bireysellik:
Kişisel kazançları artırmayı savunur.
Etik Sistemler Açısından
Kuramlar
·
Faydacılık:
Sonuçta faydalıysa doğrudur. Hedefe giden her yol mubahtır. Hedef mutluluktur.
·
Kural
Etiği: Immanuel Kant. İnsanı insan yapan aklıdır. Gerçekler hep gerçek ve
doğruydu. Ayrıca nesneldi. Kurallı ve erdemli yaşam. Erdem en büyük
mutluluktur. İyi niyet.
·
Toplumsal
Sözleşme Etiği: Otorite ve özgürlük arasındaki dengeye vurgu yapılır. Etik
doğruluk toplumun norm ve geleneklerine bağlıdır. Bireyler bir araya gelerek
kolektif bir organ oluştururlar. Adam kayırma söz konusu değildir. Toplum
kurallarını yine toplum üyeleri belirler.
·
Kişisel
Etik/ Vicdan Etiği: Doğru kişinin içindedir ve vicdanla bulunabilir. İnsan
kendi kararlarını verip kendi etik kararlarını oluşturabilir. Kesin bir formüle
sahip değildir. Birey toplumun içinde yer alır ancak etik konusunda
bireyselliğini korur (toplumsal sözleşmeye zıt). Kişiyle beraber değişebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder